Tình trạng ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn tại Việt Nam như thế nào?

1. Thực trạng ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn ở Việt Nam

Hiện nay, tình trạng ô nhiễm không khí tại Việt Nam đang là một vấn đề nhức nhối.  Đặc biệt là ở 2 thành phố lớn là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Tình trạng ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn tại Việt Nam như thế nào?

Một vài năm trở lại đây, Hà Nội thường xuyên được nhắc đến trên các mặt báo cả trong và ngoài nước về vấn nạn ô nhiễm không khí trên cả mức đáng báo động. Thường xuyên có mặt trong TOP 10 thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Với mật độ di chuyển giao thông dày đặc cùng với sự xuất hiện của rất nhiều công trường thi công các dự án lớn, nhỏ, các xưởng sản xuất… chính là nguyên nhân gây nên ô nhiễm không khí ở Hà Nội.

Cũng thường xuyên xuất hiện trong danh sách top những thành phố ô nhiễm nhất thế giới nhưng tình trạng ô nhiễm tại TP.HCM. TP. Hồ Chí Minh cũng sở hữu lưu lượng giao thông cực lớn cùng rất nhiều công trường, khu công nghiệp. Tuy mức độ ô nhiễm không khí ở TP. HCM không nghiêm trọng như Hà Nội nhưng cũng rất cần phải lưu tâm. 

2. Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí

Giao thông đô thị và phát thải khí thải từ phương tiện cá nhân

Ô nhiễm do khí thải từ các phương tiện giao thông

Sự gia tăng nhanh chóng của số lượng phương tiện giao thông như ô tô, tàu hoả, máy bay và đặc biệt là xe máy phát thải khí độc hại như carbon monoxide (CO), khí nitơ oxit (NOx), hydrocarbon (HC) và hợp chất hữu cơ…đã góp phần lớn vào ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn. Sự tăng cường giao thông hàng ngày không chỉ tạo ra khí thải độc hại mà còn góp phần vào sự tăng cường áp suất không khí trong không gian đô thị.

Khói bụi từ hoạt động xây dựng

Việc xây dựng nhà ở, dự án trung tâm thương mại, chung cơ ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí nặng nề. Các vật liệu xây dựng phục vụ cho quá trình thi công xây dựng (cát, đá, xi măng…) bay vào không khí là một trong các tác nhân gây ô nhiễm không khí.

Trong sản xuất công nghiệp, nông nghiệp

Các nhà máy, các khu công nghiệp theo thời gian mọc lên ngày càng nhiều cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho khói, bụi và các loại khí thải độc hại như CO, CO2, SO2,... được tạo ra từ quá trình sản xuất đã gây nên tình trạng ô nhiễm không khí trên diện rộng. 

Khí thải từ khu công nghiệp

Trong nông nghiệp, việc lạm dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học, các hoạt động đốt rơm, rạ cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng.

Ô nhiễm từ các nguồn nhiệt điện và nhà máy sản xuất

Nhà máy sản xuất, nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất trong quá trình hoạt động thải ra khí thải chứa các chất gây ô nhiễm như khí khí nitric oxide (NO), sulfur dioxide (SO2), khí ammonia (NH3), bụi mịn và khó…gây ô nhiễm môi trường.

Các hoạt động sinh hoạt

Tại nhiều khu vực của Việt Nam, đặc biệt là vùng nông thôn thì nhiều gia đình vẫn còn thói quen đun nấu bằng bếp củi, than tổ ong…Đây là nguyên nhân chính sinh ra các loại khí độc hại như CO2, CO, SOx,NOx,... làm ảnh hưởng tiêu cực tới sức khoẻ và đời sống hằng ngày.

Hoạt động thu gom, xử lý rác thải

Hoạt động xử lý rác thải chưa hiệu quả

Hiện nay, vẫn còn một bộ phận người dân thiếu ý thức trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường, thường xuyên có các hoạt động xả rác bừa bãi ra không đúng nơi quy định, không phân loại rác thải…. khiến rác thải không được tập kết và xử lý đúng như quy định, tạo ra cho mùi hôi khó chịu phát tán ra và là môi trường lý tưởng sản sinh vi khuẩn, virus, nấm mốc gây hại. Bên cạnh đó, các phương pháp xử lý rác thải ở nước ta vẫn còn thủ công (đốt rác) cũng làm cho không khí trở nên ô nhiễm trầm trọng hơn.

Thời tiết và yếu tố khí hậu

Vào thời điểm giao mùa, mùa thu đông, trong không khí xuất hiện nhiều lớp sương mù dày đặc khiến cho lớp bụi mịn không thể nào thoát ra gây nên tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng ở nhiều khu vực.

3. Hậu quả của ô nhiễm không khí đối với sức khoẻ

Ô nhiễm không khí có tác động nghiêm trọng đến sức khỏe con người và gây ra nhiều vấn đề y tế cần phải quan tâm. Dưới đây là một số hậu quả chính của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe:

Vấn đề về hô hấp:

• Bệnh phổi mãn tính (COPD): Khí thải từ các nguồn như xe cộ, nhà máy và đốt nhiên liệu gây ra viêm phổi, gây ra COPD, một bệnh mãn tính gây khó thở và làm suy yếu chức năng hô hấp.

• Hen suyễn: Các chất ô nhiễm không khí có thể kích thích các triệu chứng hen suyễn và làm tăng cường cơn hen.

Tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch:

• Bệnh tim và tai biến mạch máu não: Các chất gây ô nhiễm có thể gây ra tăng huyết áp, viêm mạch máu và kích thích sự hình thành cục máu, dẫn đến các bệnh tim mạch và tai biến mạch máu não.

Tác động đến hệ thống miễn dịch:

• Ô nhiễm không khí có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh và làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể.

Tác động đến hệ tiêu hóa:

Ô nhiễm không khí có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa và dạ dày, làm suy yếu sức đề kháng của cơ thể đối với bệnh tật.

Tăng nguy cơ ung thư:

• Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng ô nhiễm không khí có thể tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư, bao gồm ung thư phổi, ung thư vùng cổ tử cung và ung thư vú.

Tác động đến thai nhi và trẻ em:

• Ô nhiễm không khí có thể gây hại cho thai nhi và trẻ em, gây ra kỳ thị thể chất và tâm lý, ảnh hưởng đến sự phát triển của não và hệ thần kinh.

Tăng cường tác động của dịch cân bằng sinh học:

• Ô nhiễm không khí cũng có thể tăng cường tác động của dịch cân bằng sinh học, làm giảm khả năng thích ứng của hệ sinh thái với biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường.

Những hậu quả này đặt ra cảnh báo về tầm quan trọng của việc kiểm soát và giảm ô nhiễm không khí để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

4. Biện pháp bảo vệ sức khoẻ trước thực trạng ô nhiễm tại Việt Nam

Để bảo vệ sức khỏe trước thực trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam, cần thực hiện một loạt biện pháp phòng ngừa và ứng phó. Dưới đây là một số biện pháp quan trọng:

• Luôn cập nhật thông tin chất lượng không khí: Thường xuyên theo dõi tin tức thời tiết trên thời sự, các ứng dụng đo chất lượng không khí (AQI, PAM Air…) hoặc thông qua cảm biến chất lượng không khí tại nhà

• Sử dụng khẩu trang chống ô nhiễm: Khi ra ngoài, đặc biệt trong những khu vực có chất lượng không khí kém cần đeo khẩu trang, đặc biệt là loại có khả năng chống bụi mịn, chất ô nhiễm (N95, N100…) giúp ngăn ngừa hít phải các hạt bụi và chất ô nhiễm.

Đeo khẩu trang để hạn chế bụi và chất ô nhiễm đi vào phổi

• Hạn chế ra khỏi nhà và các hoạt động ngoài trời trong thời gian ô nhiễm cao: Cố gắng giới hạn thời gian ra ngoài khi chất lượng không khí đang xấu, đặc biệt vào buổi sáng và lúc bình minh khi ô nhiễm thường cao nhất.

• Hạn chế mở cửa vào những ngày không khí có chất lượng kém để ngăn bụi và chất ô nhiễm tràn vào trong nhà

• Tăng cường vệ sinh cá nhân khi ra ngoài về: Rửa mặt và tay thường xuyên, đặc biệt sau khi tiếp xúc với bên ngoài để loại bỏ bụi và chất ô nhiễm.

• Tạo không gian trong nhà sạch và thoáng: Cải thiện không gian sống bằng cách sử dụng quạt đối lưu không khí hoặc máy lọc không khí để giảm chất lượng không khí trong nhà.

Sử dụng máy lọc không khí để bảo vệ sức khoẻ

• Ưu tiên các khu vực xanh và không gian công cộng: Tìm kiếm các khu vực có cây xanh, công viên và không gian mở để tận hưởng không khí sạch và trong lành.

• Sử dụng phương tiện giao thông sạch: Ưu tiên việc sử dụng xe điện, xe buýt công cộng hoặc xe đạp để giảm lượng khí thải từ phương tiện cá nhân.

• Tham gia các hoạt động tạo ý thức cộng đồng: Tham gia các chiến dịch vệ sinh môi trường, hưởng ứng ngày không ô nhiễm không khí, và lan tỏa nhận thức về ô nhiễm không khí trong cộng đồng.

• Sử dụng năng lượng sạch: Ưu tiên việc sử dụng năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời hoặc gió để giảm phụ thuộc vào năng lượng từ nhiên liệu hoá thạch.

Tình trạng ô nhiễm không khí ở các thành phố lớn của Việt Nam là một thách thức đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Tuy nhiên, đó cũng là cơ hội để cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe của cộng đồng. Hành động quyết liệt từ cả chính phủ và cộng đồng dân cư là cần thiết để đảm bảo một tương lai sạch sẽ và khỏe mạnh cho mọi người.